Kini nga koleksyon sa mga komentaryo sa mga eksperto sa interface sa siyensiya ug tawhanong katungod naghatag og lain-laing mga panglantaw ug dugang nga konteksto sa ISC's 'interpretasyon sa katungod sa pag-apil ug pagpahimulos sa siyensya' – usa ka importante nga milestone alang sa pag-uswag sa mga katungod ug obligasyon nga nalangkit sa siyensya.
Ang bag-o lang gipatik nga komentaryo sa International Science Council (ISC), nanawagan alang sa unibersal nga pag-ila sa tawhanong katungod sa pag-apil ug pagtagamtam sa mga benepisyo sa siyensya tukma sa panahon ug sukaranan. Bisan tuod kini nga katungod giila sa Art. 27 sa Universal Declaration of Human Rights ug pinaagi sa Art. 15 sa International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, ang mga estado wala kaayoy nahimo sa pagpasiugda, pagpanalipod ug paggarantiya niini nga katungod.
Ang interpretasyon sa ISC nagpasiugda sa duha ka kinaiya sa tanang tawhanong katungod. Una, kini nag-ila nga kini usa ka sukaranan nga katungod (nga adunay indibidwal ug kolektibo nga mga dimensyon), samtang nagpasiugda nga ang tanan nga estado, isip mga tigdala sa katungdanan, adunay obligasyon sa pagsagop sa gikinahanglan nga mga balaod ug mga palisiya aron masiguro ang pag-access ug pagpahimulos sa maong katungod. Kung ang internasyonal nga balaod nag-ila sa katungod sa pag-apil ug makabenepisyo gikan sa siyensya, ang mga estado kinahanglan nga magbutang ug angay nga ligal nga paagi (administratibo o hudisyal) aron ipatuman kini ug mapanalipdan ang komunidad sa siyensya.
Ikaduha, gipasiugda sa ISC ang duha ka nag-unang sangkap niini nga katungod: ang katungod sa pag-apil sa siyensya ug ang katungod sa pagpahimulos sa mga benepisyo niini. Ang elemento sa partisipasyon nalambigit sa mga katungod sa kaugalingong paghukom/awtonomiya, edukasyon, kagawasan sa pagsulti, kagawasan sa asembliya ug, siyempre, kagawasan sa akademiko, ug uban pa. Kini nga koneksyon gibalik sa usa ka bag-o nga taho gikan sa UN Special Rapporteur on the Right to Education to the Human Rights Council. Ang katungod sa pagpahimulos sa mga benepisyo niini nalangkit usab sa mga katungod nga gihisgutan sa ibabaw samtang nagpasiugda usab sa usa ka lig-on nga kalambigitan sa mga katungod sa pagkaparehas ug walay diskriminasyon, pag-access ug paggamit sa impormasyon sa publiko, ingon man sa sosyal nga mga mithi sama sa pagpalambo sa kahibalo alang sa pag-uswag. sa katawhan.
Ang importansya sa siyensiya dili ikalimod, Apan, sa 2023 ang UNESCO nga mga lingkoranan nagpasiugda sa duha ka makahahadlok nga mga uso: dili managsama sa pag-access sa siyentipikanhong kahibalo ug ang nagkadako nga pag-us-os sa pagsalig sa mga siyensiya ingon man ang mga pagdili ug pag-atake batok sa siyentipikanhong (ug akademiko) nga kagawasan ingon man membro sa siyentipikanhong komunidad.
Ang pagsagop sa interpretasyon sa ISC naghatag sa mga unibersidad, mga sentro sa panukiduki ug mga opisyal sa publiko og klaro nga roadmap kung unsa ang katungod sa siyensya ug ang mga elemento niini. Samtang ang siyentipikanhong komunidad nag-organisar sa iyang kaugalingon sa pagpasiugda ug pagpanalipod niini nga katungod, importante nga hatagan og gibug-aton nga kini nga interpretasyon sa ISC sa katungod sa pag-apil ug pagtagamtam sa mga benepisyo sa siyensiya naglakip sa pagpanalipod sa Lumad ug tradisyonal nga kahibalo, ilabi na sa Katawhang Lumad, ug kana nga mga estado kinahanglang mosagop sa konstitusyonal, legal ug administratibong paagi aron mapanalipdan ang katungod sa pag-apil ug pagtagamtam sa mga benepisyo sa siyensiya isip usa ka awtonomiya nga katungod, dili lamang isip usa ka bahin nga elemento sa ubang mga katungod, sama sa akademikong kagawasan o kagawasan sa pagsulti.
Camilla Croso, Executive Director sa Coalition for Academic Freedom sa Americas.
E-mail: [protektado sa email]
Salvador Herencia-Carrasco, Propesor ug miyembro sa Human Rights Research and Education Center, University of Ottawa.
E-mail: [protektado sa email]
Ang International Science Council (ISC) nagpagawas sa iyang interpretasyon sa "katungod sa pag-apil ug pagpahimulos sa siyensya,” naghatag ug tin-aw nga gambalay sa pagsabot niining sukaranang katungod.
Ang interpretasyon naglatid sa mahinungdanong mga obligasyon ug responsibilidad nga gikinahanglan aron maseguro ang unibersal nga pag-access sa siyensiya ug siyentipikanhong kahibalo, samtang nagpasiugda sa pagpanalipod sa mga kagawasan sa siyentipikanhon ug sa pagpalambo sa edukasyon. Nahiuyon sa Mga Prinsipyo sa Kagawasan ug Responsibilidad sa ISC sa Siyensya, gipalig-on niini ang panan-awon sa syensya ingon usa ka Pangkalibutanon nga Kaayohan sa Publiko.
Ang Katungod sa Siyensiya
Ang International Science Council nagtuo nga adunay usa ka unibersal nga tawhanong katungod sa pag-apil ug pagpahimulos sa mga benepisyo sa siyensya, ug nga kini usa ka responsibilidad sa mga gobyerno sa paghimo ug pagpadayon sa mga oportunidad sa mga lungsuranon sa paggamit niini nga katungod.
Ang Katungod sa SiyensiyaDisclaimer
Ang impormasyon, mga opinyon ug mga rekomendasyon nga gipresentar sa among mga bisita nga blog kay iya sa mga indibidwal nga nag-ambag, ug dili kinahanglan nga nagpakita sa mga mithi ug pagtuo sa International Science Council
Basaha ang dugang bahin sa Pagbawi sa siyensya isip katungod sa tawo: Komento gikan sa UN Special Rapporteur sa natad sa mga katungod sa kultura 
Basaha ang dugang bahin sa Societal nga mga responsibilidad sa siyentipikanhong kolaborasyon tali sa mga siyentipiko ug mga organisasyon sa tawhanong katungod 
Basaha ang dugang bahin sa Ang katungod sa pag-apil sa siyensya 